Tại bể trầm tích Na Dương đã phát hiện rất nhiều hóa thạch động vật có xương sống, động vật không xương sống và thực vật phát triển từ cuối thế Eocene và trong thế Miocene. Các kết quả nghiên cứu tại mặt cắt Na Dương chỉ ra tính đa dạng sinh học cao. Nơi đây được coi là mỏ hóa thạch lớn nhất Đông Nam Á.
* Cổ thực vật
Qua nghiên cứu phân tích bào tử phấn hoa cũng như hóa thạch thực vật đặc biệt là vết in lá, thân, quả cây đã cho thấy tồn tại rừng ẩm ướt nhiệt đới, cận nhiệt đới cây, điều này được chứng minh bằng những di tích thực vật giàu chất nhựa phát triển ở những vùng khí hậu ôn đới ẩm hoặc cận nhiệt đới, nhiệt đới nóng ẩm như: Fagaceae (họ cử): Quercus (sồi); Lauraceae (họ long não); Moraceae (họ dâu tằm); Diospyros (thị); Ficus (đa)… Và hóa thạch nhiều loại thực vật bậc thấp thuộc ngành xương xỉ.
Thế Giới Đầm Hồ
(Na Duong Lake Lifetime Window)
Địa chỉ: Xã Sàn Viên, huyện Lộc Bình, tỉnh Lạng Sơn
Bên khung cửa thời gian, khu rừng đầm lầy nhiệt đới thì thầm kể về những mảnh đời đã qua
Thế giới đầm hồ Na Dương – Trũng Na Dương là cả một kho tàng kỳ quan cổ sinh vật học thời Eocene, từ khoảng 40 triệu năm trước. Khi đó khu vực này có khí hậu nhiệt đới với hệ sinh thái sông, hồ, đầm lầy, rừng rộng lớn. Nơi đây được phát hiện qua một mỏ khai thác than lộ thiên khổng lồ thuộc công ty Than Na Dương. Khoảng 35 triệu năm trước, nơi đây có hệ sinh thái phong phú cùng nhiều giống loài cổ sinh vật độc đáo, trong đó một số giống loài đã được phát hiện lần đầu tiên trên thế giới và từ nơi đây những sinh vật này di cư ngược về phía Tây Bắc, đến tận nơi ngày nay gọi là Địa Trung Hải.
Sự hình thành bồn trũng Na Dương
Sự hình thành Bồn Trũng Na Dương gắn liền với sự hình thành và hoạt động của đới đứt gãy Cao Bằng - Tiên Yên. Đứt gãy Cao Bằng - Tiên Yên dài trên 120km, phương Tây Bắc - Đông Nam, có cơ chế hoạt động trượt bằng trái, đã tạo ra bồn trầm tích pull - apart Đệ Tam Na Dương (từ Eocen – Oligocen - giữa Miocen). Sau đó, chuyển sang trượt bằng phải vào đầu Pliocen cách đây khoảng 5 triệu năm gây dồn nén, thu hẹp bồn trầm tích. Bồn địa Trầm tích Na Dương là bể than nâu lửa dài trên đất liền lớn nhất Việt Nam với trữ lượng khoảng trên 104 triệu tấn than. Hiện tại, Bồn địa trầm tích có diện tích rộng khoảng 80km2, dạng một hình elip theo phương Đông Bắc - Tây Nam với bề rộng 7-8km, chiều dài 18km, dày 570m.
Thế giới đầm hồ Kainozoi Na Dương cổ đại
Như vậy, vùng trũng Na Dương thể hiện sự đa dạng về các di tích hóa thạch của động vật không xương sống và động vật có xương sống với nhiều giống loài mới, cũng như hệ thực vật phong phú nhiệt đới xuất hiện dày đặc các lớp bùn kết, sét kết than, các vỉa than nâu đã thể hiện một thế giới đầm lầy và hồ nước ngọt đặc trưng, hấp dẫn của kỷ Đệ Tam. Tuy nhiên, sau đó, do Na Dương bị ngập cục bộ khiến cho các loài động vật ở đây tuyệt chủng.
Nhận thức được giá trị và tiềm năng to lớn tại vùng trũng Na Dương. Công Ty Than Na Dương đã tích cực phối hợp với CVĐC Lạng Sơn để xây dựng địa điểm Thế Giới Đầm Hồ Na Dương là điểm số 35 của tuyến số 4 trong vùng CVĐC Lạng Sơn. Đây là địa điểm mà người dân và du khách có thể cùng được chiêm ngưỡng các hóa thạch thu thập được trong quá trình khai thác tại mỏ than Na Dương.
Tổng diện tích điểm Thế Giới Đầm Hồ là 5800m2 gồm 5 hạng mục chính: Khu vực nhà để xe, khu vực nhà chờ có trưng bày hóa thạch một số loài động vật, khu vực khuôn viên và đường đi lại được xếp từ hàng nghìn viên đá hoá thạch, khu vực bảo tàng hoá thạch ngoài trời và khu vực đài quan sát. Tính đến hết tháng 10 năm 2024, số lượt khách đến với Thế Giới Đầm Hồ là 2700 lượt.
* Cổ động Vật
Các nhà khoa học đã tìm thấy mảnh hộp sọ và xương hàm của một loài động vật có vú mới là loài tê giác Epiaceratherium naduongensis. Giải phẫu răng hóa thạch cho phép xác định loài tê giác này có khả năng là một loài động vật sống trong rừng rậm ẩm. Chúng được cho là có ngoại hình khá tương tự với các loài cùng chi đến từ châu Âu Epiaceratherium bolcense và Epiaceratherium magnum.
Tại Na Dương cũng tìm thấy hóa thạch mảnh hộp sọ cùng với xương hàm của một loài động vật mới là “Quái thú than”, gồm Bakalovia Orientalis và Anthracokeryx naduongensis. Đây là động vật móng guốc giống lợn, có quan hệ họ hàng gần gũi với hà mã, có lối sống bán thủy sinh. Hài cốt của động vật có vú có dấu hiệu bị cá sấu tấn công. Việc phát hiện ra hóa thạch của thú than, tê giác mới và hậu duệ của chúng tại châu Âu đã chỉ ra được mối liên hệ địa sinh học chặt chẽ giữa hệ động vật có vú Eocen ở Na Dương và Châu Âu làm nổi bật tầm quan trọng của của Đông Nam Á như một khu vực nguồn cho sự phân tán động vật có vú xuyên lục địa dọc theo rìa phía bắc Tethys.
Tại đây đã phát hiện hóa thạch xương của loài Cá sấu kích thước từ 2m – 4 (thấm chí có cá thể dài tới 6m). Qua nghiên cứu hóa thạch răng và hóa thạch phân của chúng đã phân biệt được 3 nhóm chính thích nghi sinh thái và chế độ dinh dưỡng khác nhau, gồm một phân loại ăn cá và hai phân loại ăn động vật có vỏ và động vật mai cứng. Đặc biệt phát hiện ra 2 loài cá sấu điển hình là Maomingosuchus acutirostris (họ gharial) thuộc nhóm cá sấu mõm dài chuyên ăn cá và Orientalosuchus naduongensis thuộc loài cá sấu mõm ngắn nhưng rộng, có thể sở hữu lực cắn mạnh dù cơ thể không quá to lớn.
Ngoài ra, tại trũng Na Dương các nhà khảo cổ cũng tìm thấy hóa thạch của động vật thuộc nhóm linh trưởng mũi ướt, rùa (thuộc 5 - 6 loài), di tích của cá, động vật thân mềm (trai, ốc…).
Thế Giới Đầm Hồ Na Dương hiện nay
