Điểm Số 30: Chùa Bắc Nga | Tuyến Số 4 CVĐC LS

Chùa Bắc Nga

(Bac Nga Woodblock Pagoda)

Địa chỉ: Thôn Bắc Nga, xã Gia Cát, huyện Cao Lộc, tỉnh Lạng Sơn

Trong linh thiêng tĩnh lặng, những tấm mộc bản cổ cất tiếng

Còn gọi là Chùa Tiên Nga (tên chữ Tiên Nga Phật Tự). Theo các tài liệu lịch sử, chùa được xây dựng từ khoảng năm 1562 (thời nhà Mạc) lúc đầu chỉ là một ngôi miếu nhỏ. Chùa nằm bên một quả đồi thấp, trông ra Quốc lộ và sông Kỳ Cùng, chùa có phong cảnh “sơn thủy hữu tình”, địa thế “rồng chầu hổ phục”. Chùa Bắc Nga được công nhận di tích lịch sử cấp tỉnh năm 2002.

Cảnh quan chùa Bắc Nga

Chùa gồm 3 phần chính: Tam quan, sân tam cấp và khu chùa chính.

Trước chùa là không gian rộng lớn với nhiều cây cổ thụ như vải, nhãn, đại. Đặc biệt, là cây đa cổ thụ trên 300 năm tuổi được công nhận là cây di sản Việt Nam

Khoảng sân hẹp trước cửa chùa có lư hương đá tai mây, trang trí hoa văn đôi rồng chầu mặt nguyệt và đôi chim Phụng. Hai bên cửa chùa là đôi Kỳ Lân bằng đồng. Chùa Bắc Nga có kiến trúc chữ Công (I), gồm 3 khu chính là khu Tiền Đường, Trung Đường và Thượng Điền.

Không gian tâm linh

Chùa Bắc Nga thờ Phật, một nét văn hóa khá khác biệt ở Xứ Lạng, nơi tín ngưỡng thờ Mẫu rất thịnh hành.

Khu Tiền Đường là gian thờ đầu tiên với năm cung thờ chính: Cung chính giữa thờ Đức Phật Thích Ca Mâu Ni. Cung bên trái thờ Đức Thánh Ông. Các cung bên phải thờ Đức Thánh Hiền và Đức Thánh Mẫu.

Khu Trung Đường nằm ở giữa, không có mái (Phương đình), là sân trống dùng để cắm cờ lễ và đồ thờ ngoài trời.

Khu Thượng Điền (Hậu Cung): Chính giữa khu Thượng Điền là cung Tam Bảo thờ Phật A Di Đà.

Giá trị văn hóa, lịch sử

Qua nghiên cứu các tư liệu, tài liệu lịch sử cùng các văn bản Hán Nôm của chùa thì được biết hiện chùa còn giữ lại trống chung, chuông trung, 5 hoành phi, 4 câu đối, 4 bia đá, 21 ván quẻ Linh Tiêm.

Đặc biệt, 21 ván quẻ Linh tiêm ở chùa Bắc Nga được bằng gỗ nghiến trên có khắc theo lối chữ Khải thư vào cuối thời Lê Trung Hưng (1533 - 1789). Mỗi ván có 2 mặt, mỗi mặt là một quẻ tiêm.

Mỗi quẻ chia ra các đầu mục, có tất cả 16 đầu mục. Mỗi mục gồm 4 câu thơ tứ tuyệt 7 chữ Hán được trình bày thành hàng dọc, 2 câu trên, 2 câu dưới. Nội dung có mở đầu, giải thích tổng quát của thẻ, cuối thẻ có lượng tính quẻ. Bộ ván quẻ Linh tiêm chùa Bắc Nga không chỉ mang giá trị về lịch sử, văn hóa và còn có giá trị nghệ thuật độc đáo... trong đó chứa đựng triết lý nhân văn sâu sắc, mang giá trị giáo dục đạo đức, lẽ sống ở đời, đã có từ ngàn xưa.

Lễ hội Chùa Bắc Nga

Qua tích chuyện lưu truyền trong dân gian, rằng nơi đây cảnh đẹp, thường có bầy tiên nữ bay về hái hoa, bắt bướm và tắm ở khúc sông Kỳ Cùng này. Sau đó, nhân dân trong vùng đã góp công, góp của xây dựng Miếu thờ Tiên tại đây với mong muốn các tiên nữ phù hộ cho dân làng một cuộc sống bình an hạnh phúc và lấy ngày 15 tháng Giêng hàng năm để làm Lễ hội Chùa, mời Tiên, mời Phật về phù hộ cho dân làng được bình an, hạnh phúc.

Lễ hội gồm hai phần: Phần lễ gồm các nghi thức cúng tế, dâng hương với lễ vật như xôi, gà, lợn quay, ngũ quả, cầu cho dân làng an lành, mùa màng bội thu. Phần hội gồm các trò chơi dân gian như múa sư tử, múa võ, tung còn, hát dân ca, hát Then… Nét đặc sắc của lễ hội là du khách thường tụ tập trên đồi, bãi sông vừa ngắm cảnh, vừa thưởng thức đặc sản địa phương. Ngày 14/2/2024, lễ hội chùa Bắc Nga được Bộ VHTT&DL công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể cấp Quốc gia.