


Dấu Tích Kiến Trúc Pháp
Địa chỉ: Mẫu Sơn, Huyện Lộc Bình
(Old French Fortress)
Tiếng vọng của quá khứ, tiềm lực của hiện tại, đỉnh cao ngân nga
Ở độ cao từ 1.200 -1.541m so với mực nước biển, Mẫu Sơn là xứ sở của gió, mây, sương mù. Hàng trăm ngọn núi lớn nhỏ trùng điệp đã tạo nên một Mẫu Sơn như tiên cảnh. Phát hiện ra cảnh đẹp thiên nhiên và khí hậu nơi đây, từ những năm đầu thế kỉ XX, người Pháp đã làm đường lên núi và xây dựng hơn ngôi 40 biệt thự mang kiến trúc phương Tây bằng đá khối làm nơi nghỉ dưỡng cho giới quan chức, các sĩ quan. Những ngôi nhà xây bằng đá suốt 100 năm qua đã nhuốm màu thời gian, tường phủ rêu phong và nhiều biệt thự đã bị đổ hỏng nhưng vẫn còn nguyên dấu tích.

Lịch sử của dãy nhà kiến trúc pháp
Vào khoảng năm 1900, người Pháp tìm ra địa điểm nơi đây với khí hậu quanh năm trong lành, mát mẻ. Năm 1916, người Pháp bắt đầu mở đường lên núi Mẫu Sơn. Từ dưới chân núi lên đến nơi xây dựng khoảng 14km ở độ cao 1.200m.
Mở xong đường, người Pháp xây tổng cộng trên 40 biệt thự rải rác trên đỉnh núi đến năm 1923 thì đồng bộ hoàn thành. Những biệt thự này chủ yếu được dùng cho sĩ quan, quan chức trong quân đội Pháp đóng tại địa bàn làm nơi nghỉ mát và an dưỡng.
Người Pháp chia Mẫu Sơn thành ba khu nghỉ dưỡng: Khu A ở vị trí cao nhất trên đỉnh núi, khu B thấp hơn (khu Chân Mây bây giờ), khu C ngay dưới khu B, được xây dựng một nhà thờ và bể bơi. Toàn bộ khu vực nghỉ dưỡng có tên là Khu đồn 14 (Theo lý giải của người dân, từ chân núi lên đến khu biệt thự là 14km).
Để phù hợp với điều kiện khí hậu nơi đây, các kỹ sư người Pháp đã thiết kế những căn biệt thự đã tính toán rất kỹ việc tránh gió, thoát ẩm, giữ nhiệt trong các lò sưởi...làm cho căn nhà luôn thông thoáng trước độ ẩm cực lớn tại vùng núi này, mà vẫn tận dụng nguyên liệu đá phiến sẵn có. Họ cho xây dựng các tòa biệt thự nghỉ dưỡng với tường dày từ 0,8 đến 1,2m, hành lang bề thế, có hầm hào tránh thú dữ.

Dấu tích còn lại theo thời gian
Theo lời kể của những người già sống ở nơi đây, khi mới xây dựng những biệt thự ở đây không cao sừng sững nhưng rất tráng lệ, nguy nga và vững chãi so với những ngôi nhà làm bằng đất rất thấp của người dân tộc Dao ở địa phương.
Đến thời kỳ “tiêu thổ kháng chiến” vào năm 1946, một số ngôi biệt thự bị phá bỏ hầu như chỉ còn lại nền móng trơ trọi hoặc chỉ còn xót lại hành lang bằng đá. Số còn lại dần xuống cấp do độ ẩm cao của khu vực núi Mẫu Sơn, rồi dần dần bị bỏ hoang và trở thành phế tích. Hiện nay, trong số hơn 40 biệt thự người Pháp để lại, hiện chỉ còn khoảng 10 ngôi biệt thự là còn có kiến trúc khá hoàn chỉnh.
Trong khoảng 10 ngôi biệt thự còn giữ được kiến trúc khá hoàn chỉnh, có đến quá nửa đang trong quá trình hoang hóa và xuống cấp. Biệt thự 9 gian được đánh giá còn nguyên vẹn nhất do Quan Văn Sính sửa chữa, phục dựng trong khoảng thời gian 20-30 năm trở lại đây. Đây là biệt thự được thiết kế một tầng, liền một khối, mang đậm kiến trúc Pháp với dãy nhà gồm nhiều phòng (9 gian) và hành lang mang đậm phong cách thiết kế của Pháp. Ngoài biệt thự 9 gian, một số ngôi khác như khu nhà liên hợp, biệt thự Mây cũng khá nguyên vẹn. Những ngôi nhà còn lại đều xuống cấp, thậm chí tan hoang, chỉ còn trơ lại khung tường.
Dọc đường lên núi Mẫu Sơn, ta có thể bắt gặp những nền biệt thự còn xót lại một số còn nguyên vẹn vững trãi sau hơn trăm năm như muốn thách thức thời gian về sự vững vàng vẻ đẹp của kiến trúc độc đáo. Các ngôi biệt thử cổ do người Pháp xây dựng đã trở thành một phần kí ức gắn liền với núi Mẫu Sơn. Hy vọng khi các dự án xây dựng Khu du lịch Mẫu Sơn khi được thực hiện vừa có thể gìn, bảo tồn giữ được nét kiến trúc độc đáo vừa trùng tu lại các căn biệt thự Pháp cổ để người dân và du khách có thể được chiêm ngưỡng, thưởng thức những kiệt tác nghệ thuật trường tồn theo thời gian.

_JPG.jpg)